тарантулы i схаваныя помснiкi!

Але я хачу ваша схаванае вывесцi на святло: таму я i смяюся вам у твар смехам узвышаных.

I таму я рву вашу сетку, каб шаленства вырвала вас з iлжывай нары i прага помсты выйшла з па-за слова 'справядлiвасць'.

Бо хай будзе чалавек збаўлены ад помсты: вось мост, якi вядзе да найвышэйшай надзеi, i вясёлка пасля доўгай слоты.

Але iншага хочуць, вядома, тарантулы. 'Справядлiвасць у нас - гэта каб свет напоўнiўся навальнiцамi нашай помсты' - так гамоняць яны памiж сабою.

'Мы хочам помсты i паганьбення ўсiм, хто не роўны з намi' - так прысягаюцца сэрцы тарантулаў.

'I воля да справядлiвасцi - вось што павiнна сёння стаць назовам цноты; супроць усяго, што мае ўладу, ускiнемце клiч!'

Вы, прапаведнiкi роўнасцi, тыранская бязглуздасць бяссiлля крычыць з вас пра 'роўнасць': ваша запаветнае жаданне тыранii куклiцца ў словах пра дабрадзейства!

Прыкрае славалюбства, затоеная зайздрасць, а магчыма, яшчэ i славалюбства, i зайздрасць вашых бацькоў - усё гэта шугае з вас полымем i шалам помсты.

Тое, пра што змоўчваў бацька, выслоўлiваецца ў сыне; часта i я знаходзiў у сыне бацькаву таямнiцу - непрыхарошаную i распраненую.

На натхнёных падобныя яны: але не сэрца натхняе iх - а помста. I калi яны робяцца пражорлiвымi i стрыманымi, дык гэта не розум, а зайздрасць робiць iх такiмi.

Зайздрасць вядзе iх на сцежку мыслiцеляў: i вось якая прыкмета такое зайздрасцi - яны заходзяць так далёка, што ўрэшце, стомленыя, засынаюць на снезе.

У кожнай iхняй скарзе чуецца помслiвасць, у кожнай пахвале тоiцца абраза; i быць суддзямi здаецца iм шчасцем.

Але я заклiкаю вас, сяброве мае: не давярайце нiкому, у кiм бушуе прага караць!

Гэта людзi благое пароды i благога роду; у iх тварах - кат i сышчык!

Не давярайце i тым, хто шмат разводзiць пра сваю справядлiвасць. Далiбог, iх душам бракуе толькi мёду.

I калi яны называюць сябе 'добрымi i справядлiвымi', не забывайце, што, каб зрабiцца фарысеямi, iм не хапае толькi аднаго - улады!

Сяброве мае, я не хачу, каб мяне з кiм-небудзь пераблыталi. Бо ёсць такiя, што прапаведуюць маё вучэнне пра жыццё: i пры гэтым яны - прапаведнiкi роўнасцi i тарантулы.

Калi i гавораць на карысць жыцця, засеўшы ў сваiх норах, гэтыя ядавiтыя павукi, адвярнуўшыся ад усяго жывога, дык толькi, каб шкодзiць.

Так яны хочуць нашкодзiць тым, у каго ўлада: бо ў тых яшчэ колькi хочаш у запасе пропаведзяў смерцi.

Каб было яно iначай, дык i тарантулы вучылi б iнакш: менавiта ж бо яны былi колiсь зацятымi паклёпнiкамi на жыццё i спальшчыкамi ерэтыкоў.

Я не хачу, каб мяне блыталi з гэтымi прапаведнiкамi роўнасцi, бо справядлiвасць кажа мне так: 'людзi не роўныя'.

I яны не павiнны быць роўныя! Чым была б мая любоў да Звышчалавека, калi б я гаварыў iнакш?

Тысячамi мастоў i сцежак хай людзi цiснуцца ў будучыню, i ўсё больш павiнны буяць памiж iмi варожасць i няроўнасць: так кажа мне мая вялiкая любоў.

Хай яны будуць вынаходцамi ўяваў i прывiдаў у сваёй варожасцi, i тады памiж iмi адбудзецца вялiкая бiтва.

Дабро i зло, багацце i беднасць, высокае i нiзкае, i ўсе iмёны каштоўнасцяў - усё гэта стане зброяй i будзе ваяўнiча сцвярджаць, што жыццё павiнна ўвесь час пераадольваць самое сябе.

Угору, ставячы калоны i прыступкi, хоча ўзнесцi сябе жыццё; яно хоча глядзець у бясконцыя далячынi, на святую прыгажосць, - вось навошта яму вышыня!

Але калi жыццю так патрэбна вышыня, дык яму патрэбныя i прыступкi, а таксама супярэчлiвасць мiж прыступкамi i тымi, хто па iх узыходзiць! Узыходзiць хоча жыццё i пераадольваць сябе, узыходзячы.

Зiрнiце ж, сяброве мае! Вось, побач з нарою тарантула, - руiны старадаўняга храма; зiрнiце на iх прасветленым вокам!

Бо праўда, хто ўмацаваў думку сваю i ў каменi ўзнёс яе ўгору, той ведаў усе таямнiцы жыцця, як сама вялiкi мудрэц!

Што барацьба i няроўнасць ёсць i ў прыгажосцi, вайна за ўладу i звышмагутнасць - усяму гэтаму вучыць ён нас праз гэты ясны сiмвал.

Паглядзiце, як ламаюцца аркi i скляпеннi, пераходзячы адно ў адно ў боскiм супрацьстаяннi, як разам са святлом i ценем iдуць яны адно на адно, па-боску iмклiвыя.

Хай жа будзем ворагамi i мы, верныя i прыгожыя! Па-боску рынемся адзiн на аднаго!

Ах! Вось i мяне самога джгнуў тарантул, мой даўнi вораг! Па-боску надзейна i прыгожа джгнуў ён мяне ў палец!

'Павiнна ж быць расплата i справядлiвасць - так думае ён, - не за так жа спяваць яму гiмны ў гонар варожасцi!'

Так, ён адпомсцiў за сябе! На жаль! Цяпер душа мая будзе курчам помсты!

Але каб не курчыцца мне, сяброве, прывяжыце мяне мацней да гэтага слупа! Лепей я буду стоўпнiкам, чым курчам помсты!

Праўда, не курч i не смерч Заратустра; а калi ён i танцор, дык не танцуе тарантэлу!..'

Так сказаў Заратустра.

Пра славутых мудрацоў

Народу служылi вы i прымхам народу служылi вы, славутыя мудрацы! - а не праўдзе! Таму вам i была пашана.

Таму i трывалi ваша няверства, што яно было хiтрынай i ўзбочнай дарогай да народу. Так гаспадар дае волю сваiм рабам i нават цешыцца з iхняй дзёрзкасцi.

Але хто ненавiсны народу, як воўк сабакам, дык гэта - свабодны дух, вораг кайданоў, якi не кланяецца нiкому i жыве ў лясах.

Выгнаць такога з ягонага логава - гэта заўсёды называлася ў людзей 'пачуццём справядлiвасцi'; на яго нацкоўваюць сама зубастых сабак i сёння.

'Бо праўда там, дзе народ! Гора, гора тым, што шукаюць!' - так у вас было спрадвеку.

Вы хацелi апраўдаць свой народ у ягоным пакланеннi: вы называлi гэта 'воляй да праўды', вы, славутыя мудрацы!

У сэрцы сваiм вы заўсёды казалi: 'З народу я выйшаў, адтуль сышоў на мяне i голас Божы'.

Упартыя i разумныя, як аслы, вы заўсёды былi заступнiкамi народа.

I многiя ўладыкi, каб паладзiць з народам, запрагалi наперадзе сваiх коней вослiка - якога-небудзь славутага мудраца.

I цяпер я хачу, славутыя мудрацы, каб вы зусiм скiнулi з сябе iльвiную скуру!

Плямiстую скуру драпежнага звера i калматы хiб даследчыка, шукальнiка i заваёўнiка!

Ах, каб хутчэй паверыў я ў вашую 'шчырасць', вы павiнны спачатку зламаць у сабе волю да пакланення.

Шчырым я называю таго, хто iдзе ў пустэльню бязбожнасцi i там скрушвае сэрца сваё, гатовае да пакланення.

Сярод жоўтых пяскоў, пад скварным сонцам, касавурыцца ён, смяглы, на крынiчныя аазiсы, дзе ўсё жывое раскошуе ў халадку.

Але i смага не можа прымусiць яго прыпадобнiцца да гэтых самазадаволеных: бо, дзе аазiсы, там i iдалы.

Галодным, самотным, бязбожным: такiм яму быць накануе iльвiная воля.

Свабодным ад шчасця раба, вызваленым з-пад божышчаў i пакланенняў, страханосным i бясстрашным, вялiкiм i самотным: гэта воля шчырага.

У пустынi заўсёды жылi шчырыя, свабодныя духi, жылi валадарамi пустынi; а ў гарадах жывуць славутыя мудрацы - укормленыя ўючныя жывёлы.

Заўсёды цягнуць яны, як аслы, тачку народа.

Не тое каб я на iх гневаўся: для мяне яны заўсёды застануцца слугамi ў збруi, нават калi яна зiхацiць