Калi сёння, на захадзе сонца, iшоў я адзiн сваёй дарогаю, сустрэлася мне старэнькая бабка, i як бы звярнулася да маёй душы:

'Пра многае сказаў Заратустра i нам, жанчынам, але нiчога не сказаў пра жанчыну'.

I я запярэчыў ёй: 'Гаварыць пра жанчыну трэба толькi з мужчынамi'.

'Пагавары пра жанчын i са мною, - папрасiла яна, - я ўжо даволi старая, так што адразу i забудуся'.

I я ўмiлажалiўся са старое i сказаў так: усё ў жанчыне - загадка, i на ўсё ёсць адна разгадка: гэта - цяжарнасць.

Мужчына ў жанчыны - сродак; мэта заўсёды - дзiця. А што такое жанчына ў мужчыны?

Дзвюх рэчаў хоча сапраўдны мужчына - небяспекi i гульнi. I таму патрэбна яму жанчына, як сама небяспечная цацка.

Мужчына павiнен быць выхаваны для вайны, а жанчына - для выхавання воiна; усё астатняе - лухта.

Занадта салодкiх пладоў не любiць воiн. Таму i любiць ён жанчыну: горкая яму найсаладзейшая жанчына.

Жанчына разумее дзяцей лепш за мужчыну, але ў мужчыне дзiцячага больш, чым у жанчыне. У сапраўдным мужчыне заўсёды схавана дзiця: яно хоча гульнi. Знайдзiце ж у iм дзiця, жанчыны!

Хай будзе жанчына цацкаю, чыстай i далiкатнай, быццам каштоўны камень, якi блiшчыць цнотамi яшчэ не створанага свету.

Хай зорны прамень ззяе ў каханнi яе! Хай будзе яе недзеяй: 'О,калi б мне нарадзiць Звышчалавека!'

Хай адвага будзе ў каханнi яе! Каханнем яна пераможа таго, хто ёй страшны.

Хай будзе гонар у каханнi яе! Зрэшты, жанчына мала глуздуе ў гонары. Хай жа стане гонарам яе - кахаць заўсёды мацней, чым кахаюць яе, i ў каханнi нiколi не быць другою.

Мужчына хай асцерагаецца жанчыны, калi яна кахае: яна iдзе на любыя ахвяры, усё астатняе ў яе не мае вартасцi.

Мужчына хай асцерагаецца жанчыны, калi яна ненавiдзiць: бо мужчына ў глыбiнi душы толькi злы, а жанчына - пахiбная.

Каго ненавiдзiць жанчына найбольш? - Так гаварыла жалеза магнiту: 'Найбольш за ўсё я цябе ненавiджу за тое, што ты цягнеш, не маючы даволi сiлы, каб прыцягнуць'.

Шчасце мужчыны завуць 'Я хачу'. Шчасце жанчыны - 'Ён хоча'.

'Бач, толькi цяпер свет удасканалiўся' - так думае кожная жанчына, калi ўпакорваецца з поўнiцы свайго кахання.

Упакорвацца павiнна жанчына i здабыць глыбiню для сваёй паверхнi. Бо паверхня яе - неспакойнае, бурлiвае шумавiнне на плыткай вадзе.

Наадварот, мужчына глыбокi, яго бурлiвы паток бушуе ў падземных пячорах: жанчына толькi ледзь- ледзь адчувае, але не спасцiгае яго сiлы'. I тут запярэчыла мне жанчына: 'Шмат вабнага сказаў нам Заратустра, асаблiва занадта маладым.

Дзiўна, Заратустра мала ведае жанчын, аднак мае рацыю, што да iх! Цi не таму гэта, што ў жанчыны няма нiчога немагчымага?

А цяпер прымi як падзяку адну маленькую праўду! Я ўжо залiшне старая на яе!

Угарнi яе i затулi ёй рот, а то яна крычыць занадта голасна, гэтая малая праўдка'.

'Давай мне, жанчына, тваю маленькую праўду!' - сказаў я.

I сказала старая жанчына:

'Iдзеш да жанчыны? Не забудзь плётку!'

Так сказаў Заратустра.

Пра ўкус змяi

Аднаго разу ў спякотны дзень заснуў Заратустра пад смакоўнiцаю i прыкрыў рукамi свой твар. I вось - падпаўзла змяя i ўкусiла яго ў шыю так, што ён крыкнуў ад болю. Прыняўшы рукi з твару, ён убачыў гадзюку; а тая пазнала Заратустравы вочы, сумелася i ўжо хацела была адпаўзцi.

'О не, - сказаў Заратустра, - яшчэ не аддзячыўся я! Ты ў час разбудзiла мяне, яшчэ далёкая ў мяне дарога'.

'Твая дарога ўжо недалёкая, - журботна адказала гадзюка, - мой яд забiвае'.

Заратустра ўсмiхнуўся. 'Калi гэта памiраў дракон ад змяiнага яду? запярэчыў ён. - Вазьмi ж свой яд назад! Ты не такая багатая, каб дарыць яго мне'. Тады гадзюка абвiлася вакол яго шыi i злiзала з раны яго.

Калi Заратустра расказаў пра гэта сваiм вучням, яны спыталiся ў яго: 'У чым жа, Заратустра, мараль тваёй прыпавесцi?' I ён адказаў так:

'Разбуральнiкам маралi называюць мяне добрыя i праведныя: мараль прыпавесцi амаральная.

Менавiта ж: калi ёсць у вас вораг, не плацiце яму за зло дабром, бо гэта пасаромiць яго. Наадварот, пераканайце яго, што ён зрабiў вам дабро.

Лепей разгневацца, чым пасаромiць! I мне не падабаецца, што вы гатовыя дабраслаўляць, калi вас праклiнаюць. Лепей таксама крыху праклясцi!

I калi спасцiгла вас вялiкая несправядлiвасць, адразу адкажыце на яе пяццю малымi! Агiдна глядзець на таго, каго несправядлiвасць гняце толькi аднаго.

Цi вядома вам гэта? Падзеленая несправядлiвасць - гэта ўжо напалову справядлiвасць. I толькi той павiнен браць на сябе несправядлiвасць, каму па сiле несцi яе!

Маленькая помста больш чалавечная за нiякую. I калi кара не ёсць гонар i права злачынцы, дык навошта мне вашыя кары.

Больш высакародна прызнаць сябе несправядлiвым, чым чапляцца за права сваё, асаблiва калi твая праўда. Але на гэта трэба быць удосталь багатым.

Я не трываю вашай халоднай справядлiвасцi, i з вачэй суддзi вашага глядзiць кат з халодным мечам.

Скажыце, дзе знайсцi тую справядлiвасць, якая ёсць любоў з вiдушчымi вачыма?

Дык прыдумайце ж мне такую любоў, якая панясе не толькi любую кару, але i любую вiну!

Прыдумайце такую справядлiвасць, якая апраўдвае ўсiх, акрамя тых, што судзяць!

Хочаце пачуць яшчэ i гэта? У таго, хто хоча быць справядлiвым да канца, нават хлусня ператвараецца ў чалавекалюбнасць.

Як жа зрабiцца справядлiвым да канца? Як аддаць кожнаму сваё! Мне будзе даволi, калi я аддам кожнаму маё.

I нарэшце, братове мае: сцеражыцеся ўнесправядлiвiцца да пустэльнiка! Як пустэльнiк можа забыць? Чым адплацiць!

Пустэльнiк падобны да глыбокага калодзежа. Лёгка кiнуць камень у яго; але пойдзе ён на дно - i скажыце, хто з вас захоча дастаць яго зноў?

Сцеражыцеся скрыўдзiць пустэльнiка. Але калi вы ўсё ж зрабiлi гэта, тады яшчэ i забiце яго!'

Так сказаў Заратустра.

Пра дзiця i шлюб

Ёсць у мяне адно пытанне да цябе - i толькi да цябе, браце мой; як марскi лот, кiдаю яго ў тваю душу, каб даведацца, наколькi яна глыбокая.

Ты малады i марыш пра дзiця i шлюб. I я пытаюся ў цябе: цi той ты чалавек, каб мець права жадаць дзiцяцi?

Цi пераможца ты, цi адолеў самога сябе, цi кiруеш сваiмi пачуццямi, цi гаспадар сваiх цнотаў? Пра гэта пытаюся я ў цябе.

Цi, можа, у жаданнi тваiм гаворыць жывёла i патрэба тваёй прыроды? Альбо адзiнота? Альбо незадаволенасць сабою?

Я хачу, каб твае перамога i свабода прагнулi дзiцяцi. Жывыя помнiкi павiнен ты ставiць перамозе i вызваленню.

Ты павiнен будаваць вышэй i далей за сябе. Але перш збудуй самога сябе, суразмерна з душою i целам.

Расцi ж не толькi ўшыркi, але i ўгору. Сад сужэнства хай дапаможа табе ў гэтым!

Ты павiнен стварыць вышэйшае цела, першы рух, кола, якое круцiцца самое: ты павiнен стварыць творцу.

Шлюб: я так называю волю дваiх стварыць адзiнае, большае за тых, што стварылi яго. Шлюб - гэта