гiсторыi i мяшчанскiя погляды на жыццё жонкi аднаго з iх, зрабiлiся вялiкiмi прыяцелямi адзiн аднаму.

- От, каб яго агнi спяклi! - загаварыў цiхенька Ферапонт Пятровiч, прыгнуўшыся да Паўла Крамiнадавiча, - да таго шкода патрачанага часу i энергii, проста крыўднае дзела... Збiраўся, збiраўся, хадзiў-хадзiў на гэтыя сходы, i раптам усе дуды аб землю.

- Чаму, што? - прашаптаў зусiм ужо спалоханы Павал Крамiнадавiч.

- Гэта ж такая справа ў мяне выходзiць. Значыць, пачаў прыглядацца да людзей, уваходзiць думкамi i смякалкай у жыццё, ды адзiн раз i гавару дома вечарам жонцы: 'Так i так, кажу, а цi не пачаць мне паступаць, кажу, у партыю. Дзякуй Богу, пара, час спакойны, цяпер самы раз паступаць; абы толькi як Бог памог убiцца туды'. 'А што ты думаеш, - адказвае мне жонка, выгаднае дзела, тады зусiм iнакшы вiд будзем мець'. 'Вагу тады я буду ў сабе мець', - падумаў я. А тут якраз мой добры знаёмы канторшчык на жалезнай дарозе Гiцмаржовiнскi гэтае самае задумаў, мне ва ўсiм прызнаўся i паехаў у Екацярынаслаў паступаць у партыю; дык мяне калi возьме яшчэ большая ахвота! 'Ну, думаю, калi Бог дасць здароўе - неўзабаве буду ў партыi састаяць'. Зараз пачаў зарэкамендоўваць сябе - сходы там усякiя, скромнасць, пашана да старшых, бiлеты сабе i жонцы на спектакль, калi ён ставiцца на карысць прафсаюзаў, ды цi мала чаго. 'Абы, адно, Бог даў здароўе', - думаю сабе... А гэта якраз сягонняшнi вечар, каб ён згарэў, каб ён, усё сапсаваў - гэта ж Барыс Iванавiч Цэнтразыхер сам таксама ў партыю хоча, i здаецца мне, што скарэй за мяне паступiць, а, паступiўшы, мне ходу не дасць, бачыўшы мяне за куфлямi...

- Смякнеце вы i радуйцеся, - перабiў цiха i ў захапленнi Павал Крамiнадавiч, - раскiньце розумам направа, раскiньце налева i ўразумейце, што ён будзе маўчаць, як вады ў рот набраўшы.

- Чаму?!.

- Чаму?!. Ды папытайце вы ў яго, чаго гэта ён тут сядзiць, у цёмны кут забраўшыся?..

- Як я бачу, - загаварыў вялым голасам Ферапонт Пятровiч, - дык вы, Павал Крамiнадавiч, хоць яшчэ трыццаць тры гады з палавiнаю запiсвайце пад нумар паперы ў журнал, усё роўна будзеце тым, кiм вы ёсць. I перад тым, як пачынаць выказваць думку сваю, заўсёды падумайце. А то заўсёды ўзрадуеце гаворкаю, а пасля гэтай радасцi горш яшчэ на душы робiцца, бо вашы словы на ўзвей вецер.

- Чаму?

- А таму, што вы не падумалi аб тым, што тут не толькi пiва, а чаго хочаш дастанеш. I, можа, ён зусiм не для пiва сюды прыйшоў.

- Вы думаеце? - узрадаваўся Павал Крамiнадавiч. - Калi так, дык тым пачай: калi ён, скажам, настаяшчы напiтак п'е, дык уручаю галавой, што слова нiдзе не скажа, бо сам гэткi самы.

- Эх, Чыстапiс, Чыстапiс, - патрос галавою Чарнiлюк, - служыце вы разам з iм у ваднэй установе, а не можаце дадумацца, што ён можа тут калi-небудзь чай пiць. Ну хто яму можа забаранiць прыйсцi сюды шклянку, скажам, чаю выпiць? Паколькi я яшчэ не згубiў розум, пастолькi бачыў яго толькi голаў, нiякiх жа куфляў, нi шмуфляў каля яго не бачыў.

- Не бачылi? - устрывожыўся Павал Крамiнадавiч. - Няўжо каля яго куфляў няма; значыць, гатова быць непрыемнасць па службе. От увагнаў чорт мяне сягоння сюды!

- А мяне?!

- Ну i вас?

- А ў яго такi, здаецца, вiдаць два куфлi, - радасна шапнуў Павал Крамiнадавiч, прыгледзеўшыся.

- Ну?! - крыкнуў Ферапонт Пятровiч голасам, у якiм было надзвычайна многа i радасцi i надзеi.

- Верна. Вунь нешта блiшчыць, здаецца, вуха ад куфля.

I яны ўдвух трохi прыпаднялiся i пачалi прыглядацца на столiк Цэнтразыхера.

'Прыглядаюцца, каб яны папруцянелi, - падумаў Барыс Iванавiч Цэнтразыхер, - от табе i прыйшоў, чорнага пiва папрабаваў. Цяпер, сволачы, разнясуць языкамi па ўсiм свеце, што я вечарам па пiўных цягаюся. Гэта ж мяшчане чыстакроўнай крывi. Прападзе, лiха на яго, погляд на мяне як на чалавека з сучаснымi поглядамi на жыццё. Горка жыць на свеце! Папрашу я, адно, чаю, - з'явiлася ў яго думка, - ды так папрашу, нiбы я цяпер гэта пiў не пiва, а чай такi густы'.

- Гражданiн, - гукнуў Цэнтразыхер, - дайце мне яшчэ чаю, ды не такога густога i ў шклянцы!

Гражданiн абцёр рукi аб свой белы фартух i прынёс чай.

- Чуеце вы, - загаварыў Ферапонт Пятровiч, - гэта ж ён чай з куфля, мусiць, пiў; i чаму гэта з куфля, чорт яго ведае. Няўжо гэта шклянак не хвацiла? Давайце i мы сабе закажам чаю ў шклянках i закруцiм яму галаву за мiлую душу.

- Давайце!

- Эй, гражданiн, нам таксама чаю ў шклянках, але густога.

Гражданiн прынёс чай, i трое людзей за двума столiкамi пiлi яго, радасна паглядаючы адзiн на аднаго i адсунуўшы ад сябе куфлi з астаткамi чорнага пiва.

Праз паўгадзiны яны ўсе ўтрох па-прыяцельску выходзiлi з пiўной.

- А я, ведаеце, чаго трохi сягоння тут сцебануў, - гаварыў, выходзячы, Барыс Iванавiч, - маю прывычку хадзiць у пiўную вечарамi чай пiць.

- Гэтаксама i мы, - адказаў Ферапонт Пятровiч, - iшлi гэта мы з Паўлам Крамiнадавiчам мiма дый рашылi зайсцi ў пiўную чаю выпiць... Ну, выпiлi гэта мы па куфлi чаю, а пасля задумалi яшчэ па шклянцы выпiць... Ну, выпiлi яшчэ па шклянцы, дый гэтае...

- Я таксама, - падаў голас Цэнтразыхер, - выпiў два куфлi чаю, а пасля яшчэ шклянку... Але вельмi нейкi чай тут густы падаюць, проста чорны, як дзёгаць. Цi то гэта, можа, ён ад таго такiм здаецца, што ў куфлях?!.

- А мне, каб вы ведалi, - сказаў Ферапонт Пятровiч, - прафесар забаранiў густы чай пiць, паколькi ў мяне, значыць, бiццё сэрца i плеўрыт мазгоў. Так мне выразна i сказаў: не пi ты, кажа, браце, густога чаю (мы з iм на ты). Але потым п'ю - не магу ўстрымацца, нутро прымае. Ну, бывайце здаровы, Барыс Iванавiч, i вы, Павал Крамiнадавiч. Сягоння яшчэ не позна пайду пачытаю трохi. Я, ведаеце, Барыс Iванавiч, цяпер палiтычныя кнiгi чытаю вечарамi - светагляд пашырыць трэба... Паколькi цяпер асоба ў гiсторыi ролi не грае, пастолькi, значыць, адным словам, i гэтае... Бывайце здаровы.

1925