госцем сам-насам. I ўсё павялося б добра, калi б Караткевiч не забыўся, што павiнен гаварыць не з расейскiм, а з амерыканскiм акцэнтам. Асаблiва, калi пасля некалькiх кiлiшкаў вылушчыўся i сыпануў па- беларуску паэмамi - сваiмi i класiкаў. Нягледзячы на тое, што афiцыянтка страцiла цiкавасць i ўжо не вельмi разбiралася, пра што там iшлося, Мальдзiс стаяў на сваiм, што забава атрымалася класная.
А на мяне адразу насунулася подумка, што нават калi гэта гiсторыя праўдзiвая, дык напэўна прыадкрывае толькi тыповыя комплексы. Калi мы з Вiктарам выйшлi з Цэнтра, я падзялiлася з iм сваiмi меркаваннямi. Ён часткова прызнаў маю рацыю. Так, ёсць нешта ў вас, паляках, пыхлiвае i адпiхлiвае. Пагардлiвасць, фанабэрыя i iгнарванне 'расейцаў', асаблiва, калi дэманстрацыйна не разрознiваюцца нацыянальнасцi ў велiзарным савецкiм мяху. Але цi вашая ў тым вiна, цi нашыя комплексы? Цяжка разважыць. Тут Вiктар, аднак, успомнiў адну гiсторыю, якая пацвярджае маю думку. Ён быў сведкам, як прафесар Мальдзiс некалькi разоў дапасоўваў свае расказы да кампанii, у якой быў. Аднаго разу на адкрыццi выстаўкi жыдоўскай кнiгi ён пачуў Мальдзiса, якi кроiў зграбную легенду пра беларуска-жыдоўскую каалiцыю супроць варожых ляхаў. Сцвярджаў, што Францiшак Скарына за грошы беларускiх жыдоў выдаў у Празе Бiблiю, перакладзеную на сваю родную мову, наперакор палякам. Колькi ў тым праўды, а колькi iнтэрпрэтацыi, цяжка сказаць, але легенда зграбная.
Я ўжо й не ведаю, што ён расказваў сваiм польскiм знаёмым на тых канферэнцыях у Кракаве. Як праўдзiвы гаварун ён мае шмат розных версiй розных гiсторый...
У сваю чаргу, у такiх сiтуацыях мне пастаянна прыходзiць у галаву акрэсленне ўласцiвага псiха- нацыянальнага сiндрому - краiна-партызанка. Нiшчаныя i плюндраныя рознымi акупантамi беларусы навучылiся вельмi глыбока хаваць свае погляды, у тым лiку розныя комплексы i сантыменты. Нiколi не можаш быць пэўны, цi за знешняй адкрытасцю i шчырасцю пры бутэльцы гарэлкi не стаiць чарговая маска, уцёкi ўглыб. У недаступныя закануркi, балоцiстыя лясы, нетры, тарфянiшчы, у замглёныя лугi i пушчы Беларусi.
Вiктар слухаў мае словацечывы, моўчкi iдучы поплеч. Я расказала яму пра сваё ўражанне ад спаткання з Дзмiтрыем i яго партрэтам голай жанчыны. Цела на белай прастынi, на фоне чырвонай сцяны. Нiбыта ясна i выразна. Нiбыта шчыра i адкрыта. Але гэта толькi мiмiкрыя, уражанне. Замаскаваны i глыбока схаваны свет, якi немагчыма лёгка i проста апiсаць i спазнаць.
XXIII
Калiсьцi выпадкова я дасталася ў самае нутро яе змрочнай натуры, прорву, поўную выбуялай эротыкi, жаданняў i двухсэнсавасцi. Сярод кнiг я натыкнулася на аматарскi здымак голага мужчыны. Паклала яго на пiсьмовы стол, не падазраючы, што гэта яе ўласнасць. Яна, заўважыўшы маю цiкаўнасць i, можа, нейкае пытанне ў вачах, усмiхнулася. Нi пра што не пыталася, але, вiдаць, мой позiрк быў поўны загадкавай натугi, калi ўжо яна загаварыла сама.
Калi яна яшчэ была за сваiм мужам, здарылася непрыемная гiсторыя з лiстом, якi яна атрымала ад аднаго калегi журналiста, што выехаў у Францыю i слаў поўныя жалю i настальгii эпiсталы. Вiдаць, даймаў яго брак жанчыны, таму ў пiсьмах было шмат розных эратычных алюзiй i нейкiх успамiнаў з iх разам праведзеных на Чорным моры вакацый пасля сярэдняй школы.
Адно пiсьмо прачытаў яе муж. Гэта быў якраз час яго найбольш пiльнага кантролю. Для яе чым далей, тым больш невыноснага. Але яна не магла вырвацца з заклятага кола мужавай раднi, сваiх бацькоў, цеснай кватэры ў бетонный пустынi з выглядам на пад'ёмныя краны i спляжаны ландшафт. I яна прыйшла да думкi неяк схавацца ў якой-небудзь выключнай прыватнасцi, куды нiхто не меў бы права без спросу соваць цiкаўны нос. Яна заказала сабе персанальную паштовую скрынку. У галоўным будынку менскага паштамта яна магла непрыкметна схавацца на некалькi хвiлiн, забраць карэспандэнцыю i пажыць у сваiм таямнiчым свеце, поўным мрояў, няспраўджаных разбушаваных летуценняў. Са студэнцкай газеты яна выбрала некалькi адрасоў i пачала перапiску. З дзяўчынай з Фiнляндыi, хлопцам з-пад Братыславы, а пазней з маладым iтальянцам Джульянам. Гэты апошнi iнтрыгаваў найбольш. Лiставанне развiвалася з неразгаданай двузначнасцi ў бок канкрэтнай эротыкi. Высыланыя канiкулярныя здымкi прыватных сустрэч пераставалi ўжо быць вычарпальнымi. Прыйшлi да згоды абменьвацца давяральнымi здымкамi з фотаклiшэ актаў. Спачатку яны былi няякасныя, бо не было добрага апарата. Пазней на ашчаджаныя грошы яна рашылася купiць паўпрафесiйную 'Алiмпiю'. I яшчэ толькi iснавала праблема з праяўленнем тых здымкаў, як бы тое не ўчворыць сенсацыi ў фотаатэлье. Яна пазнаёмiлася з дзяўчынай адтуль, i яны разам разглядвалi праяўленыя Джульянавыя здымкi.
Яна апiсала мне свае фотаграфiчныя iнтымы ў ваннай альбо ў кватэры ў адсутнасцi хатнiх. На здымках яна прыцiскала бюст альбо азадак да аконнай шыбы на балконе, садзiлася на фалiчныя бутэлькi, спрабуючы языком дастаць да смочак. Стаяла i сядзела ў розных паставах на падваконнiку. Ад Джульяна таксама атрымлiвала ананiстычныя аўтавыявы. Парнаграфiя развiвалася. З калатнёю сэрца раз на тыдзень бегла на паштамт па новую перасылку. Пазней i таго стала мала. Пастанавiлi спаткацца i паспрабаваць свае сiлы ў натуральных вымярэннях, дакрананнях i спазмах асалоды. Месцам спаткання абралi Братыславу. Яна скарыстала нейкуюю экскурсiю ў горы, каб апраўдаць сваю адлучку на некалькi дзён.
Яны замкнулiся з Джульянам на тры днi ў невялiкiм занюханым гатэлiку, аддаючыся парнаграфii ў натуры, рэалiзуючы з шалёным сткатам сэрца i задыхлiвым iмпэтам змрочныя мары, вiльготныя i лiпкiя думкi. Супакоеная вярталася ў Менск з гарачым рашэннем навучыцца iтальянскай мовы, бо слабой ангельскай выстарчала iм абаiм толькi на прымiтыўную камунiкацыю. Распальную i цiкавую толькi на некалькi першых гадзiн, а пасля пакутлiвую i ў пэўнай меры абразлiвую. Джульян бо плацiў за ўсё i быў клапатлiвы, але ўсё гэта разам рабiла на яе ўражанне гандлёжнай прыгоды.
XXIV
Яна прызналася, што аднаго разу, вярнуўшыся ў Менск з другой паездкi ў Братыславу, села ў скверы сярод латкоў з карцiнамi, матрошкамi i iншымi такога роду шадэўрамi мастацтва. Пiла пiва з бутэлькi, бяздумна ўглядваючыся ў прастору перад сабою. Было позняе папалудне. Адчула на сабе доўгi лiпкi позiрк мужчыны, якi сядзеў на лаўцы з дзяўчынай. У дзяўчыны кiдкi макiяж, яна прамянiлася прадажным сексам, была ў кароткай спаднiчцы i спакушала выстаўленымi на публiчны агляд зграбнымi нагамi.
Мужчына запалiў папяросу, не спускаючы драпежна-прагнага позiрку. Спачатку яна падумала была, што гэта звычайная цiкаўнасць. Пасля змецiла той двухсэнсоўны сальны лоск на твары, якiм мужчына надзiць i заахвочвае да скоку ў невядомае.
Далей яна расказала, што мiнула больш дзесяцi хвiлiн i мужчына падышоў да яе, загаворваючы пра ўсё, пра што можна загаварыць у скверы сярод карцiн, пахаджалых турыстаў i запыленай зелянiны. Па хвiлiннай размове яна ўжо адчула сябе як у памяшканнi з замкнутымi дзвярмi. Паспрабавала выбрацца, хоць з цяжка хаванай абыякавасцю кiдала фразы на тэму сваiх выдуманых штодзённых заняткаў. Нiбы хацела спадабацца мужчыну сваёй бескампрамiснай пазiцыяй. Праз паўгадзiны да iх падышла вышмiнкаваная паненка на высокiх абцасах i з нудою на твары. Толькi тады яна дацяла сваю наiўнасць i што на ўме таму тыпажу. Адразу ўбарохталася ў правакацыю, якую спачатку трактавала, як пацешную забаву. Прапанова працы па тэлефоне. Ён абсыпаў яе камплiментамi i бажыўся, што выбiраць сабе клiентаў яна будзе сама. Яна настолькi ладная i прывабная, што не абавязана кiдацца на любую прынаду. Грошы тут жывыя, халяўныя, а за апеку ён бярэ толькi палавiну. Яно зусiм нязгорш як на менскiя расцэнкi, калi сутэнёры здзiраюць з дзяўчат большую долю ўтаргоўкi.
Пасля гэтай размовы яна нават не адчувала абрыдлiвасцi да сябе. У галаве шумела выпiтая бутэлька пiва. Узяла нумар яго мабiльнiка i, удаючы свой поўны спакой, пайшла ўбок блiжэйшай станцыi метро. Дома адразу нырнула ў сямейны спакой перад тэлевiзарам i ў пустыя размовы пра нiшто.
Менавiта тады яна i наважылася напiсаць цыкл нарысаў, у якiх менскiя дзяўчаты спавядаюцца ў тонкасцях сваёй вулiчнай працы (i не толькi). Артыкулы прынеслi ёй розгалас, некаторыя газеты давалi даволi добрыя, як на Менск, сумы за большыя тэксты ў суботне-нядзельныя выпускi.
Муж быў вельмi незадаволены гэтым. Кпiў, што з такой журналiстыкай адкрытая дарога ў бульварныя рубрыкi. Пасля адной такой вострай размовы яна ўзяла купленыя незадоўга да таго ролiкавыя канькi i, заплёўшы валасы ў дзве школьныя касiцы, выскачыла з кватэры i правяла рэшту дня ў размашыстым раз'язджаннi па навакольнай асфальтавай арэне, як iстая наццатка.
XXV
Заiнтрыгаваная яе расказам пра адпад у сваю змрочнасць i адначасова ў адкрытасць свету розуму з такой самай сiлай, як бы тое заходзiлася пра агульнапрынятае спазнанне хараства прыроды, я пачала распытвацца, як яна спраўляецца са страхам перад светам, якi так брутальна адлучае нас ад нашых жаданняў, называючы iх злом i грэхам. Тады яна зацытавала мне фрагменты з кнiг Генры Мiлера. Сутыкнулася яна з iмi некалькi гадоў таму назад у добрым расейскiм перакладзе. I тады ёй раптам здалося, што цярпеннi гэтага чалавека падсумавалi ўсе ранейшыя змаганнi чалавецтва з двузначнасцю душы. Больш за тое, ўсё, што датуль здавалася хвалюючым i правакацыйным неспаўненнем, раптам абярнулася простай праўдай, дзiцячай
